میرعبدالفتاح بن علی حسینیمراغیحسینی مراغی، میرعبدالفتاح بن علی، فقیه و اصولی امامی قرن سیزدهم می‌باشد. ۱ - معرفی مراغی۱.۱ - محل ولادتاز تاریخ تولد و زندگی میرعبدالفتاح بن علی حسینی مراغی اطلاع چندانی در دست نیست. احتمالاً در مراغه به دنیا آمده است. ۱.۲ - سکونت در نجفبعدها در نجف ساکن شد و به تحصیل علوم دینی ، به ویژه فقه و اصول ، پرداخت. [۱]
محمدعلی حبیب‌آبادی، مکارم الآثار در احوال رجال دو قرن ۱۳ و ۱۴ هجری، ج۴، ص۱۳۶۵، ج ۴، اصفهان ۱۳۵۲ ش.
[۲]
امین، اعیان الشیعة، ج۸، ص۳۱.
[۳]
محمدهادی امینی، معجم رجال الفکر و الادب فی النجف خلال الف عام، ج۳، ص۱۱۸۲، (نجف) ۱۴۱۳/۱۹۹۲.
۱.۳ - اساتیداز درس شیخ موسی و شیخ علی، فرزندان شیخ جعفر نجفی معروف به کاشف‌الغطاء ، که در نجف استادان بنامی بودند، بهره گرفت و درس‌های آن‌ها را تحریر کرد. [۴]
محمدعلی حبیب‌آبادی، مکارم الآثار در احوال رجال دو قرن ۱۳ و ۱۴ هجری، ج۴، ص۱۳۶۵، ج ۴، اصفهان ۱۳۵۲ ش.
[۵]
امین، اعیان الشیعة، ج۸، ص۳۱.
[۶]
محمدهادی امینی، معجم رجال الفکر و الادب فی النجف خلال الف عام، ج۳، ص۱۱۸۲، (نجف) ۱۴۱۳/۱۹۹۲.
[۷]
ستون ۲۳۲، محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، مصفی المقال فی مصنفی علم‌الرجال، چاپ احمد منزوی، تهران ۱۳۳۷ ش.
با این‌که حسینی مراغی از سیدمحمد طباطبایی ، مشهور به سیدمحمد مجاهد (متوفی ۱۲۴۲)، با عنوان « استاد » و «معاصر» یاد کرده، ولی شاگردی او نزد طباطبایی محل تردید است. ۱.۴ - محل وفاتوی در ۱۲۵۰ در نجف درگذشت. [۱۰]
محمدهادی امینی، معجم رجال الفکر و الادب فی النجف خلال الف عام، ج۳، ص۱۱۸۲، (نجف) ۱۴۱۳/۱۹۹۲.
[۱۱]
ستون ۲۳۲، محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، مصفی المقال فی مصنفی علم‌الرجال، چاپ احمد منزوی، تهران ۱۳۳۷ ش.
[۱۲]
محمدعلی حبیب‌آبادی، مکارم الآثار در احوال رجال دو قرن ۱۳ و ۱۴ هجری، ج۴، ص۱۳۶۵، ج ۴، اصفهان ۱۳۵۲ ش.
۲ - آثار مراغیمهمترین اثر حسینی مراغی، عناوین الاصول مشهور به العناوین است که درباره قواعد فقهی است (ادامه مقاله). دیگر آثار مهم او ــ که به نوشته آقابزرگ طهرانی [۱۳]
قسم ۲، ص ۷۵۵، محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، طبقات‌اعلام‌الشیعة: الکرام البررة، مشهد ۱۴۰۴.
بیشتر آن‌ها به صورت خطی در کتاب‌خانه شیخ هادی کاشف‌الغطاء در نجف موجودند ــ عبارت‌اند از: الحِیاض المُتْرِعَة ، در شرح المُختَصرُ النافِعِ محقق حلّی ، که حسینی در موارد متعددی در العناوین بدان ارجاع داده است؛ العقود و الایقاعات ، که نسخه خطی آن در کتاب‌خانه مجلس شورای اسلامی موجود است [۱۷]
حسین مدرسی طباطبائی، مقدمه‌ای بر فقه شیعه: کلیات و کتابشناسی، ج۱، ص۳۴۲، ترجمه محمد آصف‌فکرت، مشهد ۱۳۶۸ ش.
البیع ؛ رسالة فی عمل الدائرة الهندیة لتعیین الزوال ، درباره تعیین وقت زوال آفتاب؛ تقریرات درس‌های فقه و اصول استادان خود؛ دو اثر رجالیِ فوائد رجالیة ، و رسالة فی الموثَّقین ؛ و اثر حدیثیِ اخبار امامة الباقر علیه‌السلام. [۱۸]
محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، طبقات‌اعلام‌الشیعة: الکرام البررة، قسم ۲، ص ۷۵۵، مشهد ۱۴۰۴.
[۱۹]
محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱، ص۳۲۱، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۲۰]
محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۳، ص۱۹۱ـ۱۹۲، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۲۱]
محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۴، ص۳۷۸، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۲۲]
محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۸، ص۳۳۸، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۲۳]
محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۲۳، ص۲۴۶، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۲۴]
امین، اعیان الشیعة، ج۳، ص۱۱۸۲.
۳ - کتاب العناوینالعناوین از آثار ارزنده فقهی در عصر قاجار است. ۳.۱ - چاپ‌های کتاباین کتاب بارها به چاپ رسیده است، از جمله در ۱۲۷۴، ۱۲۹۷ و آخرین بار در ۱۴۱۷ـ۱۴۱۸ با تحقیقِ رحمت اللّه رحمتی [۲۵]
محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۵، ص۳۵۰، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
(برای معرفی نسخه‌های کتاب ).
۳.۲ - محتوای کتابمؤلف در این کتاب، با بیانی رسا و دقیق و علمی و با اجتناب از آمیختن مسائل اصولی با فلسفه و تأکید برکاربرد مثال‌ها و مصادیق واقعی و مورد ابتلا، کوشیده است به تحلیل قواعد فقهی رایج در فقه شیعه در ابواب گوناگون بپردازد. وی، ضمن نقل آرای مشهور در فقه امامی ، به دیدگاه‌های برخی معاصران خود به‌ویژه ملا احمد نراقی و نیز استادان خود توجه خاص نشان داده و گاه به نقد آن‌ها پرداخته است. ۳.۳ - بهره‌گیری از اقوال اساتیدحسینی از آموزه‌های فقهی و اصولیِ استادانش در کتاب عناوین بهره برده است. برخی بر آن‌اند که این کتاب تمامآ تقریرات درس‌های استادان اوست [۳۹]
جعفر بن باقر آل محبوبه، ماضی النجف و حاضرها، ج۳، ص۲۰۱، بیروت ۱۴۰۶/۱۹۸۶.
[۴۰]
محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۵، ص۳۵۰، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
ولی باتوجه به تعابیر وی، این دیدگاه را نمی‌توان پذیرفت.
۳.۴ - دسته‌بندی قواعدعناوین الاصول حاوی ۹۴ قاعده فقهی (یا به تعبیر مؤلف: عنوان) است. این قواعد در فهرستی، که احتمالاً خود او تنظیم کرده است، به هفت دسته کلی تقسیم شده‌اند: قواعد مشترک در همه ابواب فقه (عنوان یکم تا یازدهم)، قواعد ویژه عبادات (عنوان دوازدهم تا بیست و ششم)، قواعد معاملات (عنوان بیست و هفتم تا چهل و ششم)، قواعد مُبطِلات عقود (عنوان چهل و هفتم تا پنجاه و ششم)، قواعد اسباب و مُسقِطات ضَمان (عنوان پنجاه و هفتم تا هفتاد و دوم)، قواعد ویژه اقسام ولایت و سیاسات شرعیه (عنوان هفتاد و سوم تا هشتادودوم)، و قواعد ویژه شرایط عام تکلیف ، مانند بلوغ و عقل و رشد و اسلام (عنوان هشتاد و سوم تا نود و چهارم). ۳.۵ - زمان خاتمه تألیفتوجه به زمان تألیف کتاب، که در سال ۱۲۴۶ خاتمه یافته است، اهمیت آن را در مواجهه با گرایش اخباری و تثبیت مبانی اجتهاد نشان می‌دهد. ۳.۶ - نظر علما درباره کتابشیخ انصاری به آرای حسینی مراغی در العناوین توجه داشته است. میرزا محمد تنکابنی [۴۶]
محمد بن سلیمان تنکابنی، قصص‌العلماء، ج۱، ص۱۸۴، تهران: انتشارات علمیه اسلامیه، (بی‌تا).
این کتاب را از دیگر آثار راجع به قواعد فقه، برتر شمرده است.
۴ - فهرست منابع(۱) محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳. (۲) محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، طبقات‌اعلام‌الشیعة: الکرام البررة، مشهد ۱۴۰۴. (۳) محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، مصفی المقال فی مصنفی علم‌الرجال، چاپ احمد منزوی، تهران ۱۳۳۷ ش. (۴) جعفر بن باقر آل محبوبه، ماضی النجف و حاضرها، بیروت ۱۴۰۶/۱۹۸۶. (۵) امین، اعیان الشیعة. (۶) محمدهادی امینی، معجم رجال الفکر و الادب فی النجف خلال الف عام، (نجف) ۱۴۱۳/۱۹۹۲. (۷) مرتضی بن محمدامین انصاری، کتاب المکاسب، قم ۱۳۷۸ش. (۸) محمد بن سلیمان تنکابنی، قصص‌العلماء، تهران: انتشارات علمیه اسلامیه، (بی‌تا). (۹) محمدعلی حبیب‌آبادی، مکارم الآثار در احوال رجال دو قرن ۱۳ و ۱۴ هجری، ج ۴، اصفهان ۱۳۵۲ ش. (۱۰) عبدالفتاح بن علی حسینی مراغی، العناوین، قم ۱۴۱۷ـ۱۴۱۸. (۱۱) جعفر سبحانی، تذکرةالاعیان، قم ۱۴۱۹. (۱۲) حسین مدرسی طباطبائی، مقدمه‌ای بر فقه شیعه: کلیات و کتابشناسی، ترجمه محمد آصف‌فکرت، مشهد ۱۳۶۸ ش. ۵ - پانویس
۶ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «میرعبدالفتاح بن علی حسینی‌مراغی»، شماره۶۲۵۶. |